آزادی ۴۹۱۷ زندانی غیرعمد از بدو تاسیس ستاددیه شعبه استان تهران

اگر در مسیر راه مردم به عمد سنگی قرار دهید که آن سنگ سبب آزار و اذیت رهگذران شود، در شرع مقدس اسلام معروف است که دین همه آسیب دیدگان برگردن شماست و برعکس آن هم صادق است که اگر کسی سنگی از پیش پای رهگذران برداریم، برای ابد هر کس از آن راه با آسودگی گذر کند، ثوابی هم برای این ما نوشته می‌شود. کار خیر از همین حرکت‌ کوچک شروع می‌شود، تا جایی که به تعبیر قرآن در آیه ۳۲ از سوره مائده:” هرکس یک نفر را بدون جرمی بکشد، مانند این است که همه مردم را کشته و اگر کسی را زنده کند، مانند آن است که همه را زنده کرده است” البته در این مجال روی سخن ما آن کسانی هستند که از سهو و در حوادث رانندگی سبب مرگ کسی شده‌اند و در مقابل آن افراد نیکوکاری که با نجات زندانیان بدهکار، این افراد گرفتار را به زندگی باز می‌گردانند، گویی که به انسانی حیاتی دوباره بخشیده‌اند.

ملزومات اخلاقی و اجتماعی هم تأکید دارند که بدانیم ورود یک فرد به زندان موجب بروز مشکلات فراوان به داخل خانواده‌ها و سپس جامعه می‌شود؛ بنابراین باید همگی در این مسیر تلاش کرده و دغدغه ملی همه ما کاهش زندانیان باشد که این نیز مگر با همکاری خود مردم به ویژه زندانیان نیازمند و آبرومند محقق نخواهد شد. ارقام ریالی دیه هم در این زمینه وحشتناک است، ۲۰۰ میلیون تومان رقم کمی نیست که ۹۰ در صد مردم ایران توان پرداخت آن را بدون ایجاد نوسان شدید در زندگی داشته باشند.

متاسفانه هر جرم غیر عمد منجر به فوت هم، حداقل دو نفر را از حیات عادی ساقط می‌کند؛ فردی که در حادثه‌ای جان خود را از دست می‌دهد و فرد دیگری که به دلیل ارتکاب جرمی ناخواسته، پولی برای پرداخت دیه ندارد و مجبور است برای همیشه در زندان بماند. تاسف دیگر این که خانواده هر دو طرف بدون سرپرست می‌شوند؛ یکی که نان آور خانواده را رسماً از دست می‌دهند و دیگری هم اینکه به دلیل زندانی شدن پدر، کسی را ندارند تا هزینه‌های جاری زندگی شان را تقبل کند؟ با این فرض از قبل حوادث مختلف در کشور،ٍ حدود هشت هزار زندانی نیازمند و بدهکار جرایم غیرعمد و غیر کلاهبرداری، در زندان‌ها داریم این تعداد زندانی شامل بدهکاران مهریه و مرتبط با تصادفات است. در ان زمینه و با این آمار هولناک واقعاً چه باید کرد؟ اگرچه پیشگیری بهتر از درمان است؛ اما با توجه به ساختار جامعه ما به وِیژه فقر اقتصادی و فرهنگی، مشکلات هندسی راه‌ها، گردنه‌ها و پیچ‌ها، حوادث درون شهری، عبور عابران پیاده از وسط خیابان‌های شهری، مشکلات فنی خودروها و… که سبب وقوع حوادث رانندگی می‌شوند، چه باید کرد ؟ خوشبختانه در کشور ما مدتی است، یعنی به طور رسمی ستادهای دیه در سراسر کشور ایجاد شدند و با کمک‌های دولتی و افراد نوع‌دوست، تعداد زیادی از زندانیان غیر عمد، با پرداخت بدهی شان به خانواده عزیز از دست داده یا طلبکاران دیگر، از زندان آزاد کرده‌اند. اما آیا هم اکنون زندان‌های ما خالی از این افراد هستند ؟

ستادهای دیه برای تأمین منابع مالی آزادی زندانیان، جشن‌های گلریزان را به ویژه در شب‌های ماه رمضان برپا می‌کنند به گونه‌ای که در چهار سال گذشته ۶۴۴ مراسم گلریزان برگزار شد. در تهران مسئولیت این ستاد به عهده آقای محسن رفیقدوست است، فرد شناخته شده‌ای که در جمع بازاریان، هیات‌ها و نیروهای نظامی و حتی عامه مردم نیازی به معرفی ندارد و ما این صفحه از روزنامه را برای تشویق افراد خیر جهت مشارکت آزادی زندانیان غیر عمد، به ستاد دیه شعبه استان تهران اختصاص داده‌ایم. استانی که به دلیل جمعیت فراوانش، بیشترین حوادث و خصوصاً جرایم غیرعمد را در خود جای داده است. در ادامه متن گفتگوی محسن رفیق‌دوست رئیس هیئت مدیره ستاددیه استان تهران در خصوص همین موضوع را با روزنامه ‌جمهوری اسلامی می‌خوانیم ؛

آقای رفیقدوست، با تشکر از شما و همه کسانی که برای آزادی زندانیان حوادث غیرعمد تلاش می‌کنند، تقاضا دارم در ابتدا از اولویت خودتان در پرداخت تسهیلات برای آزادی زندانیان بدهکار بفرمایید؟

با تشکر از شما و ابراز امیدواری به این که سایر رسانه‌ها هم به کمک ما بیایند. باید اعلام کنم که بدهکاران خرد زندانی در اولویت و تقدم آزادسازی هستند، پارسال همه بدهکاران زندانی تا سقف پنج میلیون تومان آزاد شدند. ضمن آنکه اولویت ما ممنوعیت اعطای کمک‌های بلاعوض برای آزادسازی زندانیان است و همواره تلاش کرده‌ایم تا از طریق تسهیلات بانکی بدون بهره و کارمزد، یا گرفتن تخفیف شرایط آزادسازی زندانیان نیازمند فراهم کنیم.

این توضیح هم لازم است که ما به جای دولت و با کمک خود دولت به محرومان و درماندگان کمک می‌کنیم. در قوانین اسلامی داریم که کسی که به زندان می‌افتد، تامین زندگی خانواده فرد زندانی برعهده حکومت اسلامی است. ما، هم از دولت پول می‌گیریم و هم از خیرین کمک می‌گیریم تا آن بخشی از زندانیان بیگناهی که به دلایل مختلف از جمله بدهکاران، زیان‌دیدگان حوادث رانندگی و حادثه‌دیدگان حین کار، مهریه‌های کم و… به زندان افتادند را آزاد می‌کنیم. 

تاکنون درتهران چند زندانی را آزاد کردید؟

 در استان تهران از بدو تاسیس این نهاد مردمی در سال ۸۳ تا کنون پنج هزار و ۸۷۹ نفر از زندانیان جرائم غیرعمد و غیرکلاهبرداری داشتیم که از این تعداد پس از تحقیقات دقیق بالغ بر 5000 نفر از آنها را آزاد کرده‌ایم.

آیا ممکن است در مسیر کار شما حمایت‌های جانبدارانه هم پیش آید و انحرافی در این آزادی‌ها شکل بگیرد؟

به هیچ وجه ! ما به هیچ‌وجه به دنبال حمایت از سارقان، کلاهبرداران، قاچاقچیان نیستیم، اما راننده‌ای به علت نقص فنی خودرواش تصادف می‌کند و جان خود و طرف مقابل را می‌گیرد خانواده فرد مقصر گرفتار می‌شوند ما تلاش می‌کنیم در این میان فرد بی‌گناه را نجات دهیم.

کار ما تعریف مشخصی دارد. با درخواست از دادسراها اعلام می‌کنیم که زندانیان غیرعمد را به ما معرفی کنید که این پرونده‌ها به ستاد دیه می‌رسد و از سوی مددکاران ما هم بررسی کارشناسی می‌شود. آنگاه با تحقیقات میدانی و تشخیص دقیق مشکل و میزان بدهی زندانی مشخص و کاملا محرز می‌شود که زندانی مجرم نیست و بر اثر اتفاق،‌ مرتکب حادثه شده که پرونده با بررسی مجدد در هیئت مدیره ستاد استانی، تسهیلات بانکی به صورت وام‌های طولانی مدت و یا توسط خیرین پرداخت می‌شود.

چنانچه مواردی گزارش شود که فرد توان پرداخت اقساط وام را هم نداشته باشد، پس از طی مراحل تحقیقاتی و تصمیم گیری در کارگروه، با کمک‌های بلاعوض آزاد خواهد شد. خوشبختانه تعامل بانک‌ها هم در خصوص همکاری با ستاد دیه خوب است.

آن مواردی که ما در درجه اول روی آن کار می‌کنیم که یک طرف از خانواده سرپرست خود را از دست داده و طرف دیگر هم سرپرست خانواده را در زندان دارد، او هیچگاه نمی‌خواست حادثه‌اش منجر به مرگ یک انسان شود،‌ ولی حادثه خبر نمی‌کند و سطح خود را هم نشان نمی‌د هد ماشین هست و آدم و آهن که حادثه‌ای خشن خواهد بود.
در تحقیقات ما مشخص می‌شود که سطح خانواده‌ای که تقاضای کمک کرده است،‌ چه میزان است، اگر بتواند املاکی بفروشد و به هر نحو ممکن میزان دیه پرداختی را تهیه کند، به او پولی پرداخت نمی‌کنیم. یا در طرف مقابل اگر قرار باشد پولی هم پرداخت کنیم تا جایی که بتوانیم تخفیف می‌گیریم که اگر به آمارها رجوع کنید،‌رقم‌های بسیار بالایی هم تخفیف گرفتیم.

موضوع دیگر آماری است که می‌گوید جدیداً زندانیان مهریه در کشور هم به دلیل افزایش طلاق‌ها فراوان شده است، برای این دست از مردان که به زندان می‌افتند، چه کرده اید؟

ابتدا بگویم ما اصلا مهریه‌های کلان را قبول نداریم؛ الان هم که قانون به کمک ما آمده است. اکثر این‌ها جوان‌هایی که دچار مشکلات زندان شده‌اند، همان کسانی هستند که ابتدا به مهریه زیاد رضایت دادند. ظرفیت‌ها خیلی مهم است دختری که فکر می‌کند می‌تواند ۵۰۰ میلیون تومان از شوهر مطلقه‌اش بگیرد،‌دل به زندگی نمی‌دهد و سرناسازگاری می‌گذارد و در نهایت مهریه‌اش را به اجرا می‌گذارد. وقتی می‌بیند شوهرش نمی‌تواند این رقم را بدهد، شوهرش می‌رود زندان، آنگاه می‌بیند که نه به مهریه‌اش رسیده و نه به شوهرش،‌زندگی‌اش هم پاشیده شده، آنگاه به همان مهریه کم رضایت می‌دهد که نقد کند اگر چه دیگر زندگی ندارد در حالیکه اگر با ۱۰ میلیون می‌خواست هم می‌توانست زندگی خوبی برای خود فراهم کند و آن را ادامه دهد.

اتفاقا ما هم در جایی حاضر می‌شویم که مهریه‌ها کم است و علیرغم کمی دچار مشکل شده‌اند که می‌فهمیم ریشه مشکلات چیز دیگری است که کمک می‌کنیم آنها زندگی جدیدی آغاز کنند. سال گذشته ۱۵ میلیارد میلیون تومان تخفیف گرفتیم و امسال هم تا آخر اذرماه ۱۳ میلیارد تومان از طلبکاران مهریه و محکومان مالی تخفیف گرفتیم و زندانیان را آزاد کردیم البته ما این تخفیف‌ها را از محکومان دیه کمتر توانستیم بگیریم در این موارد به خانواده متوفی بیشتر توجه داریم زیرا نمی‌خواهیم به هیچ وجه به آنها ظلم شود،‌ آنها نان‌آور خودشان را از دست داده‌اند ولی اگر تخفیف بدهند بهتر است چرا که در زندان ماندن حادثه غیرعمد تصادفات رانندگی دردی از خانواده متوفایان را هم دوا نمی‌کند. .

همواره در افکار عمومی می‌شنویم که پیشگیری بهتر از درمان است، اما هنگامی که به صحنه عمل می‌رسیم، ضعف داریم. شما در ستاد برای اجرایی کردن این فرهنگ چه کاری کردید؟

کار خوبی کردیم، این بود که با کمک مجلس قانون شخص ثالث را که تا شهریورماه به صورت موقت تصویب کرد اگرچه در مرحله اجرای موقتی آن هم ورودی به زندان‌های ناشی از حوادث رانندگی کم شد.اما باز در بخش فرهنگی مشکل داریم. حادثه رخ می‌دهد و کاری هم نمی‌توان کرد، چرا که بخشی ازعوامل حادثه‌‌ساز در سطح کشور به صنعت خودروسازی، ایمنی راه‌ها و مشکلات صعب‌العبوری راهها و… گاهی عوامل انسانی که در نهایت منجر به فوت یکی از طرفین حادثه تصادفات می‌شود، اما همچنان ۸۰ درصد زندانیان دیه در کشور فاقد بیمه نامه شخص ثالث هستند که لازم است بیمه مرکزی بیمه‌ها را طبق قانون موظف کند برچسب بیمه را به مالکان خودروهای دارای بیمه تحویل دهند تا پلیس بتوان آندسته از خودروهای فاقد بیمه را جریمه کند.

آقای رفیق‌دوست ستاد شما هر سال چه میزان کمک از خیرین می‌گیرد؛ تعداد افراد هم لازم است؟

خیرین هر سال در گلریزان ماه رمضان جمع می‌شوند و تعداد دقیق افراد مشخص نمی‌شود؛ البته ما معتقدیم آنچه در تهران جمع می‌شود باید به ما بدهند اگرچه ما راضی هستیم ولی تلاش می‌کنیم به جز آن ارقام ملی را که بزرگان نظام کمک می‌کنند و رقمی هم که دولت پرداخت می‌کند، پرداختی‌های مردم باید در همین تهران به مصرف برسد چون مراسم گلریزان در سراسر کشور انجام می‌شود.

ماه رمضان سال گذشته ۱۵۳ نفر مشارکت داشتند. البته مردم در برنامه‌های مختلف کمک می‌کنند حتی ما در مسابقات ورزشی کمک جمع می‌کنیم، بازارچه رمضان و… هر جایی که امکان داشته باشیم کمک جمع می‌کنیم تا بتوانیم نیازمندان را از زندان آزاد کنیم ما هم در ستاد هر روزی که بتوانیم عده‌ای را از زندان آزاد کنیم؛ آن روز را روز خوش زندگی می‌دانیم و در کنار آن از هر راه حلالی که بتوانیم برای دربندماندگان کمکی دریافت کنیم مضایقه نمی‌کنیم. در کنار آن هم مردم را تشویق می‌کنیم زیرا معتقدیم کسی که یک نفر را زنده کند،‌کل بشریت را زنده نگه داشته است.

بیشترین رقمی که یک نفر کمک کرده، چه میزان بوده است؟

بیشترین رقم کمکی که از سوی یک نفر برای آزادی زندانیان داشتیم، ۱۲۰ میلیون تومان بود که البته بیشتر از این رقم هم در سطح کشور داشتیم. بسیاری از افراد خیر نمی‌خواهند خودشان را معرفی کنند و پول را به حساب ستاد آزادی زندانیان واریز می‌کنند.

آزادشدگان خودشان می‌توانند بیایند گروه تشکیل دهند، اگرچه به صورت موردی داشتیم فردی در زمان زندان مسعر بود ولی بعد که از زندان آزاد شد خودش توانست به ثروتی برسد که بتواند جزو خیرین شود این موارد را هم داشتیم.

آخرین حرفی که باقی مانده؟

این است هر مسیری که ممکن باشد و بتوان با آن جان انسانی را نجات داد و یا انسان دیگری را از بند رها ساخت، ما آن راه را می‌رویم و با کمک نمایندگان دولت و مجلس برای حل مشکل مردم پیش می‌رویم تا به آن مرحله‌ای برسیم که زندان فقط برای مجرمین باشد که ما با آنها کاری نداریم.

رسانه‌های عمومی باید مردم را تشویق کنند و به مردمی که مشکل در زندگی ندارند بگویند.‌ای آدمهایی که روی سفره کنار خانواده نشسته‌اید و در سفره پر نعمت مشغول خوردن غذا هستید، به این هم فکر کنید که عده‌ای از هموطنان آنها به دلیل حادثه‌ای تلخ این سفره را ندارند،‌کنار خانواده و فرزندان خود نیستند و این اتفاق ممکن بود برای آنها هم بیفتد وقتی که در حدیث می‌خوانیم که صدقه ۷۰ بلا را از آدم دور می‌کند، این حادثه از سر آنها گذشته است پس بیاید به نیازمندان گوشه زندان خوابیده هم کمکی کند.

چند بحث وجود دارد قتل غیرعمد، خسارت‌های بدنی، خسارت‌های مالی،‌نفقه، مهریه و مشکلات مالی در مورد همه آنها این توصیه را دارم که چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی، خواهش می‌کنم در مسایل مالی مردم دقت کنند و پای هر سندی را بدون مطالعه امضاء نکنند.

اما آخرین حرفم این است که افراد خیر از هر شعبه‌ای می‌توانند به ستاد دیه کمک کنند را فراموش نکنند. چرا که ما به هیچ‌وجه دنبال حمایت و آزادی جرائم عمدی چون سرقت و کلاهبرداری و قاچاق نیستیم.

ماه رمضان گذشته ۱۵۳ نفر از افراد خیر برای آزادی زندانیان غیر عمد مشارکت نوعدوستانه داشتند که یک هم وطن ۱۲۰ میلیون تومان کمک کرده‌اند. در ۶ ماهه نخست سال جاری هم در تهران ۱۱ میلیارد تومان از سوی خیرین کمک دریافت کردیم . ما در کار خود فقط تسهیل‌کننده قانون برای زودتر خلاص شدن زندانی و زودتر به حق خود رسیدن ورثه متوفی هستیم؛اما هیچگاه برای مهریه‌های زیاد پا پیش نمی‌گذاریم.